شهرستان های بوشهر|معرفی بندر دیر

معرفی شهرستان دیر

دیر یکی از شهرستان‌های استان بوشهر است، که مرکز آن بندر دیر می باشد. و بین ۲۷ درجه و ۵۱ دقیقه عرض شمالی و ۶۱ درجه و ۵۸ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته‌است. فاصله آن تا تهران حدود ۱۳۰۰ کیلومتر می‌باشد. شهرستان دیر از شمال به شهرستان‌های دشتی و تنگستان و از طرف مشرق به شهرستان‌های گنگان و جم و از ناحیه جنوب به و غرب به آب‌های نیلگون خلیج فارس منتهی می‌گردد. مرز آبی شهرستان دیر در حاشیه خلیج فارس حدود ۸۲ کیلومتر می‌باشد.

گسلها، شکستگیهای دامنه کوه‌ها و وجود صدف‌های دریایی در شیارها حکایت از پایین رفتن سطح آب دریا، حرکات زمین و مدفون شدن مواد آلی با گل‌های آهکی در ته دریا می‌باشد.

جنس خاک منطقه قلیایی است و به همین علت گیاهان نمیتوانند مواد مورد نیاز خود را جذب نمایند. کمی رطوبت زمین، حرارت زیاد هوا و کمبود مواد آلی نیز مزید بر علت شده‌است. وجود توده های نمکی سبب شور شدن آبهای روان گردیده‌است. ناهمواریهای این منطقه جزء نواحی پست زاگرس جنوبی‌اند که ارتفاع آنها نسبت به زاگرس بلند، کمتر و قوس و چین‌ها نیز بسیار ملایم و به تدریج به طاقدیس و ناودیس‌ها ختم می‌شود.

قله درانگ با ارتفاع ۱۲۲۳ متر در ميانه شهرستان واقع است. رود مند که از انار واقع در ۲۸ کیلومتری شمال شرقی کازرون سرچشمه می گیرد در منطقه «زیررود» بخش بردخون به دریا می ریزد. در منطقه آّبدان و لمبدان سفره‌های آّب‌های زیرزمینی وجود دارد که بارندگی فصل زمستان نیز بستگی دارد و با کم و زیاد آمدن باران نوسان پیدا می‌کند. چشمه آب گرم در کوه‌های «گنوی» و چشمه‌های دیگر نیز «لوحک»، «تنگ دوراهک»، «تنگ هیخ» و «گرگم» وجود دارد.

شهرستان‌دير يكي ديگر از شهرستان هاي مهم استان بوشهر است كه بر اساس سرشماری سال 1375 ؛ 41986 نفر جمعيت داشته است. مردم دير مسلمان و شيعه مذهبند و به زبان فارسی با گويش محلی سخن می گويند. صيادي مهم ترين شغل ساكنين اين ناحيه را تشكيل مي دهد. قلعه جلال خان حاكم، امام زاده شاه محمد در چند فرسخی شمال غرب دير نزديك محلی معروف به نام برد‌خون، تل سوزو، روستای ابدان (اودون) و مسجد بردستان به علاوه‌ي سواحل زيباي خليج فارس مهم ترين مكان هاي ديدني و تاريخي شهرستان دير به شمار مي روند.

مشخصات جغرافیایی شهرستان دیر

مشخصات جغرافيايي

شهرستان دير در 50 كيلومتری شمال غرب بندر طاهری از شهرستان كنگان و در 51 درجه و 56 دقيقه درازای جغرافيايی، 50 درجه و 27 دقيقه پهنای جغرافيايی و بلندی 12 متری از سطح دريا واقع است. شهر بندری  دير مركز شهرستان دير در 208 كيلومتری شهر بوشهر قراردارد و دارای بندرگاه خوب با عمق كافی آب، برای لنج هاست. هم چنين دارای بازار، كاروان سرا و چند نخلستان و تعدادی چاه كم عمق آب شيرين است. شهرستان دير از شمال به خورموج و تنگستان و از شرق به بندر كنگان و از غرب و جنوب به آب های خليج فارس محدود می باشد. آب و هوای دير در كل گرم و مرطوب است. راه هاي دسترسي به اين منطقه عبارت اند از:

ـ راه بندر دير ـ بند كنگان به سمت خاور.

ـ راه بندر دير ـ بردخون به سمت شمال باختری به درازای 65 كيلومتر.

ـ راه بندر دير ـ كاكی ـ خورموج ـ اهرم ـ بندر بوشهر به سمت شمال باختری و به درازای حدود 217 كيلومتر

 شهرستان‌دير يكي ديگر از شهرستان هاي مهم استان بوشهر است كه بر اساس سرشماری سال 1375 ؛ 41986 نفر جمعيت داشته است. مردم دير مسلمان و شيعه مذهبند و به زبان فارسی با گويش محلی سخن می گويند. صيادي مهم ترين شغل ساكنين اين ناحيه را تشكيل مي دهد. قلعه جلال خان حاكم، امام زاده شاه محمد در چند فرسخی شمال غرب دير نزديك محلی معروف به نام برد‌خون، تل سوزو، روستای ابدان (اودون) و مسجد بردستان به علاوه‌ي سواحل زيباي خليج فارس مهم ترين مكان هاي ديدني و تاريخي شهرستان دير به شمار مي روند.

شهرستان دیر با جزایر مهم در جنوب کشور

جزیره ام سیله

جزیره ام سیله که با نام جزیره «خان» نیز شناخته می‌شود، با مساحتی در حدود 4 کیلومتر مربع، در غرب بُردخون در شهرستان دیر قرار دارد.

جزیره خان کاملاً مسطح می‌باشد به طوری که تحت تأثیر جزر و مد، بخش اعظم آن را آب فرا می‌گیرد.

جزیره خان خالی از سکنه بوده اما سواحل ماسه‌ای آن محل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی و مکانی برای تخم‌گذاری و جوجه‌آوری انواع پرستوهای دریایی، گلرابی، کاکلی کوچک و سلیم می‌باشد.

قسمت‌های مرکزی این جزیره از گیاهان شورپسند با حداکثر ارتفاع 80 سانتی‌متر پوشیده شده است.

منشأ این جزیره رسوبی بوده و در تشکیل آن صدف‌های دریایی نیز نقش داشته‌اند.

 جزیره جبرین

 

این جزیره در مجاورت سواحل بخش بردخون شهرستان دیر قرار دارد و فاصله آن تا بردخون حدود 13 کیلومتر است. این جزیره به شکل مستطیل بوده و دارای طول 12 کیلومتر و عرض 5 کیلومتر می‌باشد.
آب و هوای این جزیره گرم و مرطوب و در حال حاضر خالی از سکنه است و زیستگاه پرندگان دریایی می‌باشد.

این جزیره منشأ رسوبی دارد و گونه غالب گیاهی آن را درختچه تَهما و نوعی بوته شورپسند به نام منگک تشکیل می‌دهد که استفاده خوراکی دارد.

این جزیره با نام‌های دیگری همچون تَهمادو و تَهمادون نیز شناخته می‌شود.

جزیره نخیلو

 

این جزیره در فاصله 5 الی 8 کیلومتری جزیره ام‌ الکرم واقع شده است.

این جزیره در حال حاضر زیستگاه لاک‌پشت‌های خلیج فارس است و از نظر زیست محیطی حائز اهمیت می‌باشد زیرا همه ساله با شروع فصل بهار، پرندگان مهاجر برای تابستان‌گذرانی و زاد و ولد، به این جزیره مهاجرت می‌نمایند. در واقع ایجاد کلونی‌های بزرگ و زادآوری گسترده، از مشخصات بارز پرندگان در جزیره نخیلو می‌باشد.

جزیره متاف

 

جزیره مُتاف (مُطاف) در مقابل سواحل بخش بردخون شهرستان دیر واقع شده است. این جزیره خالی از سکنه، از توده‌های ماسه‌ای تشکیل شده که در هنگام مد (بالا آمدن آب دریا)، به زیر آب فرو رفته و در هنگام جزر، نمایان می‌شود.

 

آب‌های اطراف این جزیره به علت عمق کم، موج‌های زیادی دارد به همین دلیل کشتیرانی در این آب‌ها نیازمند بهره‌مندی از دانش فنی کافی می‌باشد.

جزیره ام‌ الکُرم

این جزیره در سواحل جنوبی استان بوشهر و در مجاورت بخش بردخون شهرستان دیر واقع شده است. مساحت این جزیره در حدود 0/38 کیلومتر مربع و ارتفاع آن 1 متر از سطح دریا می‌باشد.

این جزیره با آب و هوای گرم و مرطوب، خالی از سکنه بوده و در حال حاضر زیستگاه لاک‌پشت‌های خلیج فارس می‌باشد و از این نظر اهمیت زیست محیطی قابل توجهی دارد. این جزیره همچنین زیستگاه پرندگانی چون کاکایی، اگرت، حواصیل خاکستری، باکلان، سلیم خرچنگ‌خوار و پرندگان مهاجر می‌باشد.

تپه‌های شنی این جزیره از گیاهان شورپسند پوشیده شده است.

این جزیره نزد بومیان منطقه با نام «گُرم» خوانده می‌شود و دلیل آن وجود انبوه درختان جنگلی حرا در ساحل روبروی آن است که در گویش محلی به «گُرم» موسوم است. در واقع نام «ام الکُرم» توسط دریانوردان عرب به این جزیره داده شده است.

صنايع دستي :

با توجه به وضعيت خاص اقتصادي در استان بوشهر صنايع دستي و به ويژه صنايع دستي روستايي از گذشته داراي نقش تعيين كننده و مهمي در معيشت روستائيان منطقه بوده اند و بيشتر ساكنان نواحي روستايي بعلت محدود بودن بخش كشاورزي و بيكاريهاي فصلي ناشي از آن كوشيده اند تا از امكانات موجود و مواد اوليه كه طبيعت در اختيار آنان قرار داده است بعنوان وسيله اي براي كسب درآمد بيشتر و امرار معاش استفاده كنند و به توليد محصولاتي مانند قالي ، گبه ، عبا ، گليم ، حصير ، سفال ، گيوه ، مشك ، دولچه ، زنبيل ، سبد ، تور ، سوزن دوزي ، نساجي و مصنوعات رودوزي شده بپردازند.

گبه بافي :

بـــرجسته ترين صنعت دستي و خانگي استان بوشهر كه در نقاط روستايي رايــج بوده و شغل اول يا حرفه دوم تعداد ي از خانوارها محسوب مي شود ، بافت گبه است . گبه روستاي شول دراستان بوشهر معروف است .

گليم بافي :

تقريباً در بيشتر نــقاط روستايي رايج است . فصل بافت گليم معمولاً در زمستان مي باشد و خانواده هاي روستايي در كنار ساير فعاليتهاي كشاورزي و دامپروري ، از اوايل پاييز كه فصل چيدن پشم گوسفندان آغاز مي شود خود را براي شروع كار در زمستان آماده كرده و تدريجاً شستشوي ، ريسيدن پشـم و رنگرزي را آغاز مي كنند و در اوايل ديـــماه بكار بافت مي پردازند . تـار گليم هاي روستايي اغلب از موي بز كه داراي استحكام بيشتري مي باشد انتخاب مي شود . ولي پود مصرفي تماماً از پشم است .

لنج سازي و قايق سازي

لنج و قايق سـازي از قــديمي تـرين و مهمترين صنــايع دستي این بندر مـحسوب مـي شود . نيروي شــاغل در اين بخــش منــحصر بـه همــان «گـــلافان» ( سازندگان لنج و قايق ) قديمي مي گردد .

مــصالح اوليه مورد نياز چوبهاي جنگلي مقاوم در مقـابل رطـوبت براي اسكـلت و تختـه هاي مرغـوب هنـدي به نام ساج ( در زبان محلي ساي) براي بدنه آن است و بقيه از محل تأمين مي شود .

غذاهای محلی

در غذاي بيشتر مـردم اين شهرستان خاصه سواحل و جزاير مـاهي سهم مهمي دارد . غذاهايي مانند قليه ، ماهي سرخ كرده ، ماهي شكم گرفته، پلو ماهي ، چلو ماهي ، پلو و چلو ميگو و غيره ، اما مردم قسمتهاي داخلي بيشتر ازغذاهائي از قبيل دال عدس ، للك و رنگينك استفاده مي نمايند .

پیشینه تاریخی و تجاری،تقسیمات کشوری،موقعیت و قابلیت های شهرستان ديّر

مولف فارسنامه ابن بلخی نام قدیمی دیّر را نجیرم یا نجیرام ذکر کرده است.در نقشه های قدیمی بویژه در نقشه ای که در کتاب جغرافیای تاریـــخی بندر ســـیراف درج نموده ،محل کــنونی بندر دیّر را بنام نجــــیرم ثبـــــت شده است .روایــــتی دیگر نیز دال بر این اســـت که دیّر در اصل ((د ـ ی ـ ر)) و(( دایر))به معنی آباد بوده است و وجه تسمیه آن بدین گونه است که عشایر قشـــقایی در قدیم برای معامله و تجارت به این دیار رفت و آمد داشـــته اند و برخی نیز گفته اند چون دیّر دارای لنگرگاه خوبی بوده و تجارت خارجی نیز از این بندر صورت می گرفته و دارای رونق اقتـــصادی بوده در آن زمان به این بندر دایر (به معنی آباد)تلفظ می کردند.

بنا به قولی دیگر در قدیم الایام جمعی از یهودیان و مسیحیان در مرکز شهر (دیّر)سکونت داشـــته اند و دارای ((دیر))عبادتگاه بوده اند لذا بــعدها این بندر را دیّر  نام نهاده اند.

     برخی افراد مدعی هستند که قدمت بنای دیّر به 200 سال قبل و برخی قدمت آن  را از زمان ساسانیان می دانند.البته یاد آوری می شود بر اساس گفــــته های مطلعین منطقه ادعای شق دوم معتبر تر می باشد.

  با مطالعه پیشینه تاریخی شهرستان در زمینه تجارت خارجی،این شهرستان در عصر سامانیان از بنادر معـــمور بوده و آورده اند که این بندر در کنار بنادر مهم تاریخی سیراف بویژه در منطقه بتانه (بتخانه یا بطونه) از آباد ترین و پررونق ترین بنادر حنوب ایران زمین بوده است بطوریکه از این بندر کالا به سرزمینهای بین النهرین و چین صادر و از آن سرزمینها به این بندر وارد گردیده است.

    این شهرستان بندری ،دارای پتانسیلهای بالفعل و بالقوه فراوانی در زمینه های مختـــــلف حمل و نقل دریایی ، نگهداری اقلام و عمل آوری سردخانه ای ،صید و صیادی ،معدنی و کشاورزی می باشدکه برای فعال نمودن بخش بازرگانی خارجی بویژه توسعه صادرات غیر نفتی می توان از آن استفاده نمود.

    بزرگترین بندر صـــــیادی در این شـــــهرستان وجود دارد ،متوسط صید میــــگو در سال 500 تن و سایر آبزیان 6550تن و ظرفیت انجماد و عمل آوری سردخانه ای موجود بیش از2000تن می باشد.

     گوجه فرنگی یکی از عمده ترین وشاخص ترین مـــــحصولات کشاورزی این شهرستان محــــسوب می باشد به گونه ای که حدودا" 8500 هکتار از سطح زیر کشت000/30 هکتاری شهرستان را به خود اختصاص داده و شهرستان را قطب تولید گوجه فرنگی در استان نموده است،طبق آخرین برآورد آماری حدودا" 000/450 تن گوجه فرنگی در سال برداشت میشود.

    وجود میدان گاز پارس شمالی با ذخیره 9/58تریلیون فوت مکعب ومعادنی از قبیل شن،ماسه،گچ ، سنگ لاشه و نمک با ظرفیت بهره برداری حدودا" 000/160 تن از قابلیتهای معدنی و صنعتی این شهرستان محسوب گردیده و قابلیت صادرات نیز دارا می باشند.

ویژگیهای جمعیتی ،فرهنگي ،جغرافیایی  و آب و هوایی :

     شهرستان دیّر با جمعیتی قریب به 000/50 نفر یکی از شهرستانهای استان بوشهر می باشد که در ساحل دریای خلیج فارس واقع شده اســـت.مرکز این شهرستان ،شهر دیّر است و دارای دو بخش مرکزی و بردخون ،چهار دهســــــتان ،حومه ،آبدان ،بردخون و آبکــــش و دارای سه شـــهر ، دیّر ،آبدان و بردخون می باشد.

    اکثریت مردم در مرکز این شهرستان از طریق صید و صیادی ،ملوانی ،در بخش مرکزی ،اکثریت مردم از طریق کـشاورزی و در بخــش بردخون از طریق کشاورزی و صیادی امرار معاش می کنند.

وسعت این شهرستان 2/2727کــیلو متر مربع ،بخــــش مرکزی دارای 2/1597 و بخش بردخون 1100 و شهـــر دیّر 30 کیلو متــر مربع را به خود اختصاص داده و از این حیث چهارمین شهرستان استان محسوب می شود.

    شهرستان دیّر در جنوب مرکز استان و در مختصات جغرافیایی بین 27 درجه و 50 دقیقــه تا 28 درجه و 20 دقیقه عرض شــمالی و 50 درجه و 52 دقیقه تا51 درجه و 15 دقیقه طول شرقی واقع شده از شمال به شهرستانهای دشتی و تنگــستان و از شرق به شهرستــــان کـــنگان و جم و از جــنوب و غرب به خلیج فارس محــدود می شود.ادامه رشته کوهــهای زاگرس در شمال شرقی این شهرستان بوده و شهــرستان در

 

منطقه جلگه ای واقع شده است ،وسعت منـــطقه جلگه ای نیز هر چه از شمال شرقی به جنوب غربی پیش می رود کمتر گردیده و عرض آن کاهش می یابد.

     هوای شهرستان در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان معتدل می باشد دمای هوا در تابســــتان گاهی به 5/49 درجه سانتیگراد نیز می رسد،میـــزان رطوبت در فصل تابستان گاهی به 98%رسیده و میزان متوسط بارندگی در سال ،215 میلی متر می باشد.

تنها رودخانه ای که قسمتی از آن در شهرستان دیّر و در محدوده بخش بردخون واقع شده است رودخانه مند است.این رودخانه از طریق دهـــستان شنبه و طسوج (از توابع شهرستان دشتی )وارد بخش بردخون شده و پس از مشروب کردن اراضی اطراف به خلیج فارس می ریزد.

در این شهرستان جزیره نخــــیلو به طول سه کیلو متر و عرض پانصد متر و جزیره تهمادون به طول 12 کیلو متر و عرض 500 متر نزدیکتـــــــرین نقطه ایران به سواحل عربستان سعودی و بحرین می باشند.

همچنــــین جزیره خان با طول 3 کیلومتر و عرض 500 متر و جزیره ام الکرام و همچنین خور بردستان ،خور گرم ،خور بی بی خاتون ،خور دمیــگز ،خور خان ،خور تهمادون و خور بری در این شهرستان واقع شده اند.

قله دارنگ به ارتـــــفاع 1223  متر و تل ملاها ،تل کلات اوشه یا آویـــشن ،تل غرابی ،کلات برجو،کوه امیــــــر دیوان از ارتــــفاعات موجود در این شهرستان می باشند.

       اگرچه تا کنون تحقــــیقات شایسته و بايسته ای در خصوص پیشینـــــه تاریخی این شهرستان انجام نگــــرفته اما آثار تاریخی موجود در منطقه از قبیــل قلعه بردستان که سبک معماری آن همانند قلعه خورموج بوده و مربوط به عهد قاجار است

مسجد بردستان (با قدمت 700 سال)و آثار واقع در بی بی خاتون ،امام زاده ابوالقاســــم و آثار اطرف آن نظــــیر پله هایی که در کوه ساخته شده ،وجود آب انبار قدیــمی و همچـنین آثار واقع در کوهـــهای شــــمالی دیّر همانند تل ملاها ــ اوسوز ــ تپه ها و آثار واقع در حد فاصل مرکز شهرســـتان و بی بی خاتون و آثار واقع در کلات برجو در شمال غربی روســـتای الی ،امامزاده امیر دیون ،آثار قلعه گنوی واقع در شـــمال شرقی دیّر ،امامزاده سید جمال الدین، تنــــب طلاب بردستـــان ،آثار به جای مانده در تپــه های خر گونه و بردخون و مهمتر از همه در سالهای گذشته در خرابه های بردستان و بی بی خاتون  سکـــه های قدیمــــی کشف شده که حاکی از قدمت و پیـشینه تاریخی  این شهرستان است.

از مفاخر تاریخي این منـــطقه می توان از خالو حســـین بردخونی همـــــرزم شهــــــید رئیس علی دلواری که با استعمارگران جنگیده اند و همچنــــــین از دلاوری دیگر بنام علـــی سمــــیـل (علی فخــرایی)که این نیز مبارزه ای خستگی ناپذیر ی با رژِيم ستــــمشاهی داشته (قسمـــتی از جریان در کتابی بنام ((نبرد مظلومین نوشته احمد بحرانی (خاور دشتستانی )آورده شده است ، نام برد.

علمايي كه در گذشته به ارشاد مي پرداخته اند مورد توجه مردم بوده اند حضرت حجت الاسلام مرحوم شيخ ابراهيم بحريني ـ مرحوم ميرزا عبدالباقي بحريني ـ مرحوم شيخ احمد بحريني ـ مرحوم شيخ عبدالنبي بحريني و از شعراي مشهور منطقه در گذشته مي توان از محمد علي دشتي بردخوني متخلص به فايز ـ سيد بهمنيار متخلص به مفتون بردخوني ،ميرزا عباس ديّري ـ ميركمال كراماتي و سيد اكبر كراماتي نام بردكه هر كدام در زمينه هاي مختلف آثاري را از خود بجاي گذاشته اند كه بعضي از آنها به چاپ رسيده است .

آب و هوای بندر دیر

آب و هوا آب وهواي منطقه در بيشتر ايام سال گرم ومرطوب در كنار ساحل گرم وخشك در فواصل دور تر از ساحل مي با شد. زمستان اين شهرستان مشابه هواي بهاري استانهاي سردسير كشور مي باشد. در فصل تابستان بادي معروف به باد يكصد و بيست روزه كه خشك و سوزان است در منطقه مي وزدو به  اصطلاح محلي به ((تش باد)) يا((باد گرم)) معروف است .ميزان بارندگي كم وبارندگي ها متو سط سالانه 215 ميلي متر در ماههاي آذر تا اسفند مي باشد.  تنها رود خانه دايمي كه از شهرستان عبور مي كند رود خانه مند است كه در شمالي ترين نقطه شهرستان دير و دشتي جريان دارد. ديگر رودخانه‌ها فصلي بوده ودرهنگام بارند گي جريان دارند.

_درجه حرارت درشهرستان ديّر حداكثر ميانگين دما 47 درجه سانتي گراد و كمترين معدل حداقل دماي سالانه 22 درجه است. در فصل تابستان ودر زمان وزش بادهاي گرم ((تش باد)) دما به پنجاه درجه سانتي گراد نيز مي رسد. سرد ترين هوا در دي ، و گرمترين زمان در مرداد ماه است .

_رطوبت : در اين منطقه به لحاظ نزديكي به دريا رطوبت زياد كه حداكثر مطلق 100% و متو سط ميزان رطوبت به 56 نيز مي ر سد.   

جاذبه های سیاحتی و زیارتی:

• مسجد بردستان(یکی از قدیمی ترین مساجد استان)

• قلعه بردستان

• شاه سید فرج الله (معروف به امیر دیوان)

• شاهزاده ابوالقاسم

• ساحل رودخانه مند – بخش بردخون

• ساحل دریای بردخون و دیر

• مناطق حفاظت شده (جزایر نخیلو- ام الکرم – خان – تهمادو)

• مزارع گوجه فرنگی – آبدان

• کوه نمک جاشک

 لینک های مرتبط :

معرفی استان بوشهر